Ayande

Mapa parroquial d'Ayande

Ayande ye un conceyu asitiáu na fastera occidental de país, llendando al Norte con Villayón, al Este con Tinéu, al Sur con Cangas del Narcea y Ibias y al Oeste con Pezós, Grandas de Salime y Lugo. La superficie, de 342,24 km², d'una altitú media bastante elevada, porque ta surcáu por delles sierres, ente les que destaca la de Viḷḷaxirón, por servir de dixebra natural ente los usos llingüísticos del asturianu occidental y del eonaviego. Amás, alcuéntrase nella'l picu Panḷḷón, de 1.411, la cume'l conceyu.

Viven n'Ayande unes 2.031 persones (1.035 homes y 996 muyeres), polo que tien una densidá de población de 5,93 hab/km². El nucleu más pobláu ye la villa de La Puela, capital del conceyu, con 456 habitantes.

Desconózse bastante de la hestoria del conceyu: sábese del poblamientu militar romanu, supónse'l suevu y visigóticu y malepenes se tienen noticies del dominiu de la monarquí asturiana. Los primeros documentos onde apaez, dataos con llexitimidá, son del sieglu XI, cuando'l monasteriu de Xuan de Courias se fai dueñu de buena parte del territoriu ayandés. Destáquen tamién el poderíu del monasteriu de Santa María de Celón y, sobre too, del obispáu uvieín: los continuos conflictos de la xente llano escontra l'arciprestazgu ayandés y la ilesia d'Uviéu, ente los años 1262 y 1269, valdrá pa que l'obispu Pedro-yos otorgue toles sos propiedaes na zona pa que faigan una pola, fechu que s'algama en 1277, imponiendo un fueru de 110 maravedíes al añu. Ensin embargu, pal sieglu XIV, el rei Fernando IV de Castilla concede les tierres del conceyu a la familia Quiñones, que sedrá motivu pa una protesta de l'autoridá conceyil na Xunta Xeneral, que fallará a favor del rei. Los Quiñones vendieron el conceyu a la familia Cienfuegos, que fundaron un mayorazgu pol cual se fundó'l señoríu d'Ayande, que se caltuvo hasta la aplicación de la Constitución de 1812.

Ayande nun tien la so toponimia tradicional oficializada, porque la Xunta Asesora de la Toponimia tovía nun concluyó'l so estudiu.

Ayande tien diecisiete parroquies:

NOMES	SUPERFICIE	POBLACIÓN
Berducedo	26,63	169
Bisuyu	14,14	116
Bustantigo	15,14	23
Llago	33,91	26
Ḷḷinares	3,84	63
Ḷḷomes	6,76	105
Paraxes	2,62	49
La Puela	34,01	737
Santo Miyao	25,34	63
Santa Colomba	43,80	61
Samartín	54,40	82
San Salvador	39,46	69
Viḷḷabaser	3,94	82
Viḷḷar de Sapos	2,42	24
Viḷḷagrufe	11,81	134
Viḷḷaverde	20,19	106
Zalón	3,83	122

Mapa parroquial del conceyu d'Ayande, dixebráu en colores