Illas

Mapa parroquial del conceyu d'Illas

 

Illas ye un conceyu del centru'l país, asitiáu na Comarca d'Avilés y que llenda al Norte con Castrillón y Corvera, al Este con Corvera, al Sur con Les Regueres y Llanera y al Oeste con Candamu.

La primer referencia documental del territoriu atopámosla nel testamentu del rei Ordoño I, que se refier a la ilesia parroquial. Dende entós y hasta'l sieglu XIX quedaron dientro la xurisdicción primero del alfoz de Gauzón y del conceyu d'Avilés dempués. Va ser en 1809 cuando'l pueblu d'Illas s'aconceye nel pórticu de la ilesia de San Xulián pa refugar el nomamientu del representante avilesín pal territoriu, siendo'l puntu d'escomienzu del conceyu independiente.

Los sos 25,51 km² de superficie son bien accidentaos, con escases zones llanes pesie a que'l altor mediu nun ye eleváu, siendo'l Picu Gorfolí, con 617 mestros sobre'l nivel del mar, el puntu más altu. Tien una población de 1.004 habitantes (518 homes y 486 muyeres), lo que fai una densidá de 39,67 hab/km². L'aldega de La Peral, na parroquia del mesmu nome, ye'l núcleu más pobláu, con 194 habitantes, por enriba de l'aldega La Laguna (con 134) y el llugar de La Caizuela, capital del conceyu (con 90), dambes na parroquia d'Illas.

La Xunta de Toponimia yá iniciare'l procesu dinvestigación pa faer el corpus de nomes tradicionales del conceyu d'Illas, pero índa nun hai espublizaciones oficiales al respeutu pal conceyu. Poro, los nomes equí indicaos como tradicionales nun son oficiales, pero sí tradicionales: tomo como fuentes diferentes publicaciones de l'ALLA y los nomes que la SADEI apurre como tradicionales pal conceyu.

Illas tien trés parroquies:

NOMES	SUPERFICIE	POBLACIÓN
Illas	13,31	585
La Peral	6,90	234
Villa	5,30	185

Oficialidá de los topónimos tradicionales del conceyu d'Illas. 

Nel BOPA númberu 190 del 16 d'agostu de 2012, asoleyóse'l Decretu 181/2012 d'8 d'agostu, pol que se fixaben los topónimos tradicionales del conceyu como los oficiales pal mesmu y se presentaben pal so usu.

Los mapes apurríos nesti blogue nun sufrieron dengún tipu de cambiu, polo que los caltenemos tal cual los espublizamos nun primer momentu. 

Mapa parroquial del conceyu d'Illas, dixebráu en colores.

 

Corvera

Mapa parroquial del conceyu de Corvera.

El conceyu de Corvera asitiase nel centru'l país, llendando al Norte con Avilés y Gozón, al Este con Carreño y Xixón, al Sur con Llanera y Illas y al Oeste con Castrillón.

La hestoria del conceyu alcuéntrase mui relaicionada cola d'Avilés, perteneciendo anguaño a la Comarca d'Avilés. Asina, "Nel sieglu XIII l'alfoz de Gauzón pasa a ser conceyu d'Avilés cola mesma distribución xeográfica. Anque Corvera ya apaez como conceyu nesi sieglu, nun ye quién a independizarse de la villa avilesina, y vese obligáu a pagar un tributu añal de 660 maravedíes pa poder esfrutar del Fueru d'Avilés. Va ser nel sieglu XVI cuando apaezca el primer conceyu d'habitantes de Corvera, que se celebró en Cancienes. Nél siguieron faciéndose les reuniones vecinales hasta que, a mediaos del XVII, se tresllada la casa'l conceyu a la Casa de los Bango en Nubleo. Pesie a la tardía formación y organización alministrativa del conceyu -nun se conocen ordenances d'elli hasta finales del sieglu XVIII- Corvera yá taba representáu, dende'l sieglu XV, por dos diputaos na Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies". [Esti párrafu ye un corta y pega de la primer parte la estaya d'historia del artículu de la uiquipedia; paecióme tan esautu pa dar una idea de la formación del conceyu que nun quise tocalu]

Corvera tien una superficie de 46,01 km² de territoriu salpicáu de llombes y valles d'escasu desnivel, onde la cota de mayor altor ye'l Prietu Aguileru, de 362 metros. Viven ellí 16.109 persones (7.969 homes y 8.140 muyeres), lo que fai una densidá de población de 350,12 hab/km². El llugar de Les Vegues, na parroquia homónima, ye'l núcleu más pobláu con 7.528 habitantes. La capital ye'l llugar de Nubleo, na parroquia de Cancienes, con 158 habitantes.

En virtú del Decretu 6/2007, aprobáu pol Conseyu de Gobiernu del Principáu d'Asturies el 23 de xineru d'esi mesmu añu y espublizáu nel BOPA númberu 48 del martes 27 de febreru, los topónimos oficiales del conceyu pasen a ser los tradicionales asturianos (anque con formes billíngüen en dellos casos) estipulaos nel ANEXU 1 al decretu.

Corvera tien siete parroquies:

NOMES	SUPERFICIE	POBLACIÓN
Los Campos	1,01	3.020
Cancienes	11,75	1.764
Molleda	5,47	743
Solís	14,20	432
Tresona [/Trasona]	8,32	2.054
Les Vegues [/Las Vegas]	1,72	7.717
Villa	3,54	379

Mapa parroquial del conceyu de Corvera, dixebráu en colores.

Samartín del Rei Aurelio

Mapa parroquial del conceyu de Samartín del Rei Aureliu.

Samartín del Rei Aurelio ye un conceyu de la cuenca minera del Nalón, llimítrofe colos de Sieru, al Norte, Bimenes, al Noreste, Llaviana, al Sureste, Mieres, al Sur y Llangréu al Oeste. Ye un tarrén enllenu valles y cordales, col so puntu de mayor altor nel picu Tres Conceyos, con 1.096 metros.

Viven nel conceyu 18.549 persones (8.952 homes y 9.597 muyeres), nuna superficie de 56,12 km², resultando una densidá de población de 340,54 hab/km². El llugar de L'Entregu, na parroquia de San Andrés de Llinares, ye'l núcleu más pobláu con 7.358 habitantes, por enriba de los 3.082 de Blimea (na parroquia del mesmu nome) y de los 3.768 de la villa de Sotrondio, en Samartín, que ye la capital del conceyu.

El territoriu algama importancia hestórica ente los años 768 y 774, cuando'l rei Aurelio, quintu de la monarquía asturiana, lleva al llugar de Samartín la capitalidá del reinu. Esti fechu desplica'l por qué del nome del conceyu, que tuviera una vinculación efectiva col territoriu de Llangréu, conceyu del que formo parte hasta'l sieglu XIX. Va ser en 1812, coles disposiciones municipales de la Constitución de Cádiz, cuando los pueblos de Samartín pidan al Gobiernu español la independencia de Llangréu, qu'algamarán. Ensin embargu, la reaición absolutista del 1823 torgará esta decisión. El pueblu samartiniegu tomará postura pola reina Isabel II frente al infante don Carlos na primer guerra carlista y el triunfu de la primera valdrá-y la independencia otra vuelta, esta vegada, de forma definitiva.

La toponimia oficial del conceyu respeta la tradicional dende qu'entrara en vixencia'l Decretu 3/2008 del 23 de xineru, espublizáu nel BOPA númberu 31 del xueves 7 de febreru del mesmu añu. L'ANEXU 1 recueye toles formes oficiales (onde s'alcuentren dos billingües: L'Entregu/ El Entrego y Santa Bárbola/Santa Bárbara).

Samartín del Rei Aurelio tien cinco parroquies:

NOMES	SUPERFICIE	POBLACIÓN
Blimea	9,66	3.597
Cocañín	9,86	923
Samartín	7,42	4.377
San Andres de Llinares	10,68	9.166
Santa Bárbola [/Santa Bárbara]	18,50	486

Mapa parroquial del conceyu de Samartín del Rei Aurelio, dixebráu en colores.

Bimenes

Mapa parroquial del conceyu Bimenes.

El conceyu yerbatu alcuéntrase na vega del ríu Pra, que lu atraviesa, na zona centro-oriental d'Asturies, llindando con Siero al Norte y al Oeste, con Nava, al Norte y al Este y con Llaviana y Samartín del Rei Aurelio, al Sur. El picu Peña Mayor, con 1.144 metros sobre'l nivel del mar, ye la cota de mayor altor.

Tien una superficie de 32'69 km², una población total de 1.894 habitantes (903 homes y 991 muyeres) y una densidá de 59 hab/km². La capital ye'l llugar de Martimporra, pero'l núcleu más habitáu ye'l llugar de Santuyano, con 300 habitantes, dambes poblaciones na parroquia de Santuyano.

Alcuéntrense poques referencies escrites medievales respeutu al conceyu menos la donación de la propiedá de Ulimenes de Dídaco Petri al monasteriu de San Vicente d'Uviéu, nel 1161. La Casa de los Noreña y esti monasteriu caltendrán el dominiu sobre'l territoriu actual del conceyu hasta la desamortización de Felipe II, nel añu 1583, cuando los sos habitantes, dempués de pagar al rei 800.000 maravedíes, quedaron llibres p'aconceyase y integrase na Xunta Xeneral con representantes propios.

La toponimia tradicional ye la oficial pal conceyu dende'l Decretu 117/2005 de 17 de payares de 2005, publicao nel númberu 279 del vienres del 2 d'avientu d'esi mesmu añu. Los topónimos oficiales (dalgunos, billíngües) quedaron recoyíos nel ANEXU 1 del decretu.

Bimenes tien trés parroquies:

NOMES	SUPERFICIE	POBLACIÓN
Santu Mederu	15,53	805
Santuyano [/San Julián]	11,82	822
Suares	5,34	267

Mapa parroquial del conceyu Bimenes, dixebráu en colores.

Nava

Mapa parroquial del conceyu Nava.

Nava ye un conceyu asitiáu na fastera centro-oriental del país, llindando al Norte con Sariego, Villaviciosa y Cabranes, al Este con Piloña, al Sur con Llaviana y al Este con Bimenes y Siero. El so nome ye bien descriptivu, porque'l so tarrén ye llanu, baxu y abierta ente montes, siendo la cota de mayor altor el picu La Triguera (nomáu tamién Trigueiru) colos sos 1.211 metros sobre'l nivel del mar. Estes condiciones son bien propicies pal cultivu de la mazana y faen del conceyu'l centru de la Comarca La Sidra.

Tien una estensión de 95,81 km² y una población de 5.635 (2.785 homes y 2850 muyeres), lo que fai una densidá de población de 58,39 hab/km². La villa de Nava, capital del conceyu, ye'l núcleu de población más habitáu, con 2.331.

Los primeros documentos onde apaez el nome de Nava son unes donaciones del sieglu XII, al rodiu un llugar nomáu Salas de Nauna, y cola fundación del mnasteriu de San Bartolomé de Nava. Alfonso X creyará la villa de realengu Nava mediante la carta pola sofitada col Fueru de Benavente, pero'l conceyu fracasará, en parte pola influencia del monasteriu y en parte poles diferentes families nobiliaries que puxarán pol control del conceyu. Ente elles destacará la Casa de los Nava, que caltendrá l'enfrentamientu col monasteriu de San Bartolomé hasa'l sieglu XVIII, momento cuando'l conceyu ta dividíu en dos cotos ente dambes tendencies de poder. Col sieglu XIX, la desamortización y el declive de la nobleza naveta, el conceyu establecerase como ta anguaño.

Los nomes tradicionales de los llugares del conceyu Nava son los oficiales dende l'aprobación del Decretu 98/2006 del 3 d'agosto, espublizáu nel BOPA númberu 197 del 25 d'agostu. El ANEXU 1, onde tan recoyíos los toponimos oficiales, foi rectificáu cola disposición espublizada nel númberu 211 del BOPA del 12 de setiembre del mesmu añu.

El conceyu Nava ta dividíu en seis parroquies:

NOMES	SUPERFICIE	POBLACIÓN
Cecea [/Ceceda]	15,81	501
Cuenya	11,32	296
Nava	35,99	4.041
Priandi	10,95	176
El Remediu	10,44	344
Tresali	11,26	277

Mapa parroquial del conceyu de Nava, dixebráu en colores.

Llangréu

Mapa parroquial del conceyu de Llangréu.

Esti conceyu del centru ye'l quintu en población anguaño, con 45.397 habitantes (21.661 homes y 23.736 muyeres) y una estensión de 82,46 km², lo que fai una densidad de 550,5 hab/km². Llindando con Siero y Noreña, al Norte, Uviéu, al Oeste, Mieres, al Sur y Samartín del Rei Aureliu, al Este, el territoriu llangranu defínese polos valles de la cuenca del ríu Nalón, que atraviesa'l conceyu, y poles sos montañes de medianu altor, onde destaca l'altu San Xustu, de 1.011 metros sobre'l nivel del mar.

Esti conceyu tien dalgunes particularidaes prestoses a tratar nesta entrada.

Pa escomenzar, el so nome oficial, que paez ser una hiperasturianización del tradicional Llangreo, calteníu pola mayor parte de la población de mayor edá. (*Llangríu diba ser la forma a usar siguiendo les carauterístiques del asturianu central) Amás, dellos nomes s'atopen na documentación medieval pa referise al conceyu: Lagniam, Lagueyo, Langueyo, Lagneo, Lancritus, Langiciati o Langredo.

Por otra parte, la inesistencia hestórica d'un núcleu nomáu Llangréu, o de forma similar. Si bien ye cierto que munchos conceyos asturianos-yos pasa daqué paecío, pocos tienen la bayura de llugares d'importancia que tien esti: La Felguera, Barros, Ciañu, Sama, Lada, Riañu... Núcleos que, col desendolcamientu de l'actividá industrial y minera, foron xuniéndose dafechu alrodiu la carretera d'Uviéu hasta que, pa la seronda de 1983, l'ayuntamientu en plenu aprobó por unanimidá la so fusión, pasando a ser toes estes entidaes distritos d'una ciudá nomada Llangréu/Langreo, qu'anguaño ye'l núcleu más habitáu del conceyu y cuartu d'Asturies, con 40.039 habitantes.

Hasta entós, la capitalidá del conceyu recayera en Sama dende'l Fueru de Benavente de 1338, pol que'l rei Alfonso XI otorga la Carta Puela al territoriu, que pasará a ser conceyu de realengu con Felipe II, en 1581.

La toponimia tradicional asturiana ye la oficial pal conceyu dende l'aprobación del decretu 73/2005 del 17 de xunetu y espublizáu nel BOPA númeru 171, del 25 del mesmu mes. Nel ANEXU I al mesmu, apaecen toles formes oficiales (onde solo dos son billingües: Llangréu/Langreo y Tiuya/Tuilla).

El conceyu Llangréu tien ocho parroquies, siendo seis distritos urbanos. (Toes menos Tiuya y La Venta) La SADEI, usando datos del INE, solo ufierta información poblacional d'aquellos núcleos poblaos que nun tean integraos dientro del cascu urbanu; poro, les cantidaes de población son tan reducíes, que nun dan una visión global de la parroquia)

NOMES	SUPERFICIE	POBLACIÓN
Barros	2,63	22
Ciañu	22,16	1.390
La Felguera	10,12	722
Lada	12,13	637
Riañu	11,23	436
Sama	5,47	428
Tiuya	9,62	1.429
La Venta	9,10	330

Mapa parroquial del conceyu de Llangréu (dixebráu en colores).